Bernardus van Clairveaux over engelen

Bernardus van Clairveaux – (1090-1153) was kloosterling, mysticus en theoloog. Met zijn nieuwe orde, de Cisterciënzers, wilde hij het kloosterleven hervormen en vond daarbij veel navolging. Hij speelde ook een belangrijke rol bij de vervolging van de ‘ketters’ van zijn tijd, de mensen die het niet met de officiële kerkelijke leer eens waren. Vooral ook dankzij hem kwam er een tweede ‘kruistocht’ om Jeruzalem te heroveren, die jammerlijk mislukte. Maar ondertussen schreef en studeerde hij, en hield zich dus ook bezig met engelen. Volgens hem is het belangrijk om eerbied te hebben om hun aanwezigheid, verering om hun genegenheid en vertrouwen vanwege hun bescherming. ‘Want’, zegt hij, ‘zij zijn aanwezig om u te beschermen en om u van dienst te zijn. Hoewel God het hun opgedragen heeft, mogen wij niet ondankbaar zijn ten opzichte van hen die Hem met zo grote liefde gehoorzamen en ons in zo grote nood te hulp komen.’

Bernardus nam de beschrijving van de hemelse hiërarchie van Dionysius over, en ziet de menselijke ziel daarin weerspiegeld. Het doel voor die ziel is dan, het via verschillende stadia bereiken van 'de ware reinheid, de ware kennis en het goede handelen'. Engelen helpen ons daarbij.

Er zijn, schrijft Bernardus, in de bijbel twaalf verschillende engelentaken te ontdekken:

1) het opwekken van berouw na een misstap (Richteren 2:1-5)

2) het vrijspreken van de mens van de gebondenheid aan de zonde (Handelingen 12:8)

3) de verhindering om af te glijden van het goede (Exodus 12:12)

4) het afweren van demonen (Tobit 12:14)

5) het onderwijzen (Daniël 9)

6) het openbaren van de geheimen van God (Genesis 18)

7) het troosten van mensen (Tobit 5:17)

8) het sterken van de mens op de weg van God (1 Koningen 19)

9) het begeleiden van de mens die onderweg is (Tobit 5:17v)

10) het onderwerpen van de vijanden der gelovigen (Jesaja 37)

11) het matigen van verzoekingen (Genesis 32)

12) het opdragen van onze gebeden voor God (Tobit 12:12)

Bonaventura (1221-1274)

Bonaventura in gebed - F de ZurbaránBonaventura was een leeftijdgenoot van Thomas van Aquino, en leefde een kleine eeuw na Bernardus van Clairvaux. Hij wordt wel de ‘tweede stichter’ van de Franciscaner orde genoemd en doceerde in Parijs theologie en filosofie – dat hoorde voor hem bij elkaar. Hij zag Christus als de "enige ware meester" die mensen kennis biedt die ‘begint met geloof, wordt ontwikkeld door rationeel begrip en wordt vervolmaakt door de mystieke vereniging met God’. Het zuiver verstandelijke element, hoewel nooit afwezig, is voor hem van ondergeschikt belang in vergelijking met de levende kracht van het hart. Beschermengelen spelen in zijn theologie een belangrijke rol voor ieder mens persoonlijk. Zij bestaan, net als onze ziel, uit een fijne geestelijke materie. Onze ziel, en dat maakt het grote verschil, is verenigd met het lichaam. Maar als dat voorbij is, dan zal ze hetzelfde godgelijke karakter als de engelen hebben.

De trouw van de goede engelen is een keuze, ze hebben een vrije wil. God versterkt die wil met zijn genade door hun verstand te verlichten, hun kracht te versterken en ze geschikt te maken voor hun taak.

In de bijbel verschijnen engelen soms lijfelijk, en kunnen ze ook als een mens communiceren. Maar meestal uiten zij zich tegenover mensen door hun gedachten te beïnvloeden via indrukken en via de verbeelding. Bonaventura werkt ook de hiërarchische structuur van Dionysius en de daarmee verbonden negen ordes van engelen verder uit. Volgens hem is de hele schepping zo gestructureerd en vormen de negen hemelse ordes ook nog negen eigenschappen van de Drieëenheid. Je kunt het vergelijken met de zon: hoewel leven, glans en gloed door één zon veroorzaakt worden, kan je ze toch onderscheiden. Op die manier zijn Vader, Zoon en Heilige Geest één God. Het doel van de trapsgewijze ordening is steeds meer op God te lijken.

Naar de angelologie van Thomas van Aquino -->